Hazırda Azərbaycan ərazisində məskunlaşmış xalqların dilləri, əsasən, dörd böyük dil ailəsinə - türk, Şimali Qafqaz, Hind-Avropa və kartvel dil ailələrinə mənsub olsalar da, ölkədəki müasir etnolinqvistik durumda dominantlıq türk dillərinin oğuz qrupuna daxil olan Azərbaycan dilinə məxsusdur. Belə ki, Azərbaycan Respublikası əhalisininTam əksəriyyəti məhz bu dildə danışır. Müasir Azərbaycan dili 0-ci minilliyin əvvəllərindən indiki Azərbaycan ərazisində məskunlaşmağa başlamış türk mənşəli tayfaların dilləri əsasında, uzun tarixi inkişaf prosesinin gedişində formalaşmışdır.
Şimali Qafqaz dilləri Azərbaycan ərazisində ləzgi, avar, saxur, udi, xınalıq, buduq və qrız dilləri ilə təmsil olunmuşdur. Bu dillər başlıca olaraq ölkənin şimal-şərq rayonlarında yayılmışdır. Azərbaycan ərazisində daşıyıcılarının sayına görə Şimali Qafqaz dilləri içərisində ən geniş yayılanı ləzgi dilidir. Ləzgi dili Şimali Qafqaz dil ailəsinin Dağıstan qrupunun ləzgiYarımqrupuna daxildir.
Şimali Qafqaz dil ailəsinin ləzgi yarımqrupuna udi dili də aid edilir (bu dilin ləzgi yarımqrupuna mənsubluğu elmdə mübahisəlidir). Hazırda udilər Qəbələ rayonunun Nic kəndində və Oğuz rayon mərkəzində məskunlaşmışlar.
Azərbaycan ərazisində Dağıstan dilləri qrupunun ləzgi yarımqrupuna saxur dili də daxildir. Saxurlar 0 rayonun - Qax (Qum və Sarıbaş kəndləri), Zaqatala (Yeni Suvagil, Gezbarah, Kaç və Muxax kəndləri) və Balakən ərazilərində məskunlaşmışlar.
Azərbaycanın şimal-şərqində yayılmış “Şahdağ qrupu” - xınalıq, buduq və qrız dillərini də Dağıstan dilləri qrupunun ləzgi yarımqrupuna aid edirlər. Xınalıq dilində Quba rayonunun eyniadlı kəndinin sakinləri danışırlar. Buduqlar Quba rayonunun Buduq, Güney Buduq və Dəli Qaya kəndlərində, qrızlar isə həmin rayonun Əlik, Cek və Haput kəndlərində yaşayırlar.
Əsasən, Zaqatala və Balakən rayonlarının ərazisində yayılmış avar dili isə Şimali Qafqaz dil ailəsinin Dağıstan qrupunun avar-ando-didoy yarımqrupuna daxildir.
Hind-Avropa dil ailəsinin İran qrupu dilləri Azərbaycan ərazisində tat, talış və kürd dilləri ilə təmsil olunmuşdur.
Tat dili İran dillərinin cənub-qərb yarımqrupuna daxildir. Bu dil, əsasən, Abşeron yarımadasının bir neçə kəndində, eləcə də Xızı, Siyəzən, Dəvəçi və Quba rayonlarının ərazisində yayılmışdır. Tatlar dini mənsubiyyətinə görə üç qrupa bölünür: müsəlman tatlar, xristian tatlar (monofizitlər), iudaist tatlar və ya dağ yəhudiləri.
Talış dili İran dillərinin şimal-qərb yarımqrupuna daxildir. Bu dil Azərbaycanın cənub-şərqində - Lənkəran, Astara, Lerik və Masallı rayonlarının ərazisində yayılmışdır.
Kürd dili İran dillərinin qərb yarımqrupuna aiddir. Kürd dili Laçın, Qubadlı, Kəlbəcər və Azərbaycanın bəzi başqa cənub-qərb rayonlarının ərazisində yayılmışdır.
Hind-Avropa dil ailəsi Azərbaycan ərazisində, həmçinin, rus və erməni dilləri ilə təmsil olunmuşdur.
Rus dili hind-Avropa dil ailəsinin slavyan qrupunun şimal-slavyan yarımqrupuna daxildir. Rus dilinin daşıyıcıları, əsasən, Azərbaycan şəhərlərində və ilk növbədə Bakıda məskunlaşmışlar.
Erməni dili isə hind-Avropa dillərinin ayrıca qrupunu təmsil edir. Erməni dili Qarabağın dağlıq hissəsinin bir neçə rayonunda yayılmışdır.
Kartvel dil ailəsi Azərbaycanda gürcü dili ilə təmsil olunmuşdur. Bu dilin daşıyıcıları xristian və müsəlman ingiloylardır. Onlar, əsasən, Qax, Zaqatala və Balakən rayonlarında məskunlaşmışlar.
Azərbaycan Respublikasının əhalisi mürəkkəb etnik tərkibə malikdir. Burada 000-dən artıq etnosun nümayəndəsi yaşayır.
Ölkənin əsas əhalisini (00%-dən çoxunu) azərbaycanlılar təşkil edir. Onların sayı 0 milyon 000 min nəfərdən (0000-cı ilin əvvəlinə görə) artıqdır. Təxmini hesablamalara görə bu gün dünyada 00 milyondan artıq azərbaycanlı yaşayır. İran, Gürcüstan və Dağıstanda yığcam halda yaşayan milyonlarla azərbaycanlı bu yerlərin qədim sakinləridir. Təkcə İranda 00 milyon azərbaycanlı yaşayır. 00-ci əsrdə indiki Ermənistan ərazisindən dəfələrlə deportasiya olunmuş yüz minlərlə azərbaycanlı da oranın köklü əhalisi idi. MDB məkanında - Rusiya, Orta Asiya respublikaları, Qazaxıstan, Ukrayna və s., həmçinin Avropa və Amerika qitələrində müxtəlif dövrlərdə Azərbaycandan köçmüş xeyli azərbaycanlı yaşayır.
Azərbaycanlıların dili türk dillərinin cənub-qərb və yaxud oğuz qoluna aiddir. Bu dil türk, türkmən, qaqauz və Krım tatarlarının dilinə çox yaxındır. Azərbaycan dili tarixən nəinki ölkə daxilində, hətta bütün Qafqazda və Ön Asiyada yaşayan xalqlar arasında ünsiyyət saxlamaq üçün vasitəçi dil rolunu oynamışdır. 00-cu əsr Avropa və Rusiyanın görkəmli yazıçı və səyyahları (E. Reklü, A. Bestujev-Marlinski, F. Bodenştedt, M. Lermontov və b.) Azərbaycan dilinin regionda oynadığı rolu barədə yüksək fikirlər söyləmişlər. Rus yazıçısı A. Bestujev-Marlinski yazırdı ki, Cənubi Qafqaz diyarının Azərbaycan dili türk dilindən az fərqlənir və Avropanı fransız dili ilə gəzmək mümk
Hazırda Azərbaycan məskunlaşmış xalqların dilləri, əsasən, dörd böyük dil ailəsinə - türk, Şimali Qafqaz, Hind-Avropa və kartvel dil ailələmə nsub olsalar da, ölkədəki müasir etnolinqvistik dominantlıq türk dereotu oğuz qrupuna daxil olan Azərbaycan dilinə məxsusdur. Belə ki, Azərbaycan Respublikası əhalisininTam əksəriyyəti məhz bu dildə danışır. Müasir Azərbaycan dili 0-ci minilliyin əvvəllərindən indiki Azərbaycan ərazisində məskunlaşmaya başlayan türk mənşəli tayfaların dilləri əsasında, uzun tarixi af sürecinin gedişində formalaşmışdır.
Şimali Qafqaz dilləri Azə rbaycan ərazisində ləzgi, avar, saxur, udi, xınalıq, buduq ve bundan emin olunmalıdır. Bu dillər, olaraq ölkənin şimal-şərq rayonlarında yoğunlaşmıştır. Azərbaycan ərazisində daşıyıcılarının sayısına görə Şimali Qafqaz dereotu içərisində ən geniş yayılan ləzgi dilidir. Ləzgi dili Şimali Qafqaz dil ailəsinin Dağıstan qrupunun ləzgiYarımqrupuna daxildir.
Şimali Qafqaz dil ailəsinin ləzgi yarımqrupuna udi dili də yardım alınır mqrupuna mənsubluk elmdə mübahisəlidir). Hazırda kullanabileceğiniz Nic kəndində ve Oğuz rayon mərkəzində məskunlaşmışlar.
Azərbaycan ərazisində Dağıstan dilləri qrupunun ləzgi yarı mqrupuna saxur dili də daxildir. Saxurlar 0 rayonun - Qax (Quum və Sarıbaş kəndləri), Zaqatala (Yeni Suvagil, Gezbarah, Kaç və Muxax kəndləri) ve Balakən ərazilərində məskunlaşmışlar.
Azərbaycanın şimal-şərqup'u u” - xınalıq, buduq ve Dağıstan dilləri qrupunun ləzgi yarımqrupuna yardım edirlər. Xınalıq dilində Kuba rayonunun eyniadlı kəndinin sakinləri danışırlar. Buduqlar Kuba rayonunun Buduq, Güney Buduq və Dəli Qaya kəndlərində, qrızlar isə həmin rayonun əlik, Cek ve Haput kəndlərində yaşarlar.
əsasən, Zaqatala ve Balakən ray onlarının ərazisində'si ə Şimali Qafqaz dil ailəsinin Dağıstan grubunun avar -ando-didoy yarımqrupuna daxildir.
Hind-Avropa dil ailəsinin İran qrupu dilləri Azərbaycan ərazisində tat, talış ve kürd dilləri ilə təmsil olunmuşdur.
Tat di li İran dillərinin cənub -qərb yarımqrupuna daxildir. Bu dil, əsasən, Abşeron yarımadasının bir neçə kəndində, eləcə də Xızı, Siyəzən, Dəvəçi ve Kuba rayonlarının ərazisində yetiştirilmesidir.
Talış dili İran dillərinin şimal-qərb yarımqrupuna daxildir. Bu dil Azərbaycanın cənub-şərqində - Lənkəran, Astara, Lerik və Masallı rayonlarının ərazisindəri ile ilgilidir.
Kürt dili İran dillərinin qərb qrupuna yardımdır. Kürt dili Laçın, Kubadlı, Kəlbəcər ve Azərbaycanın bəzi başqa cənub-qərb rayonlarının ərazisində bulunmaktadır.
Hind-Avropa dil ailəsi Azərbaycan ərazisində, həmçinin, rus və erməni dilləri ilə təmsil olunmuşdur.
Rus dili arka-Avropa dil ailəsinin slavyan krupunun şimal-slav ya yarımqrupuna daxildir. Rus dilinin daşıyıcıları, əsasən, Azərbaycan şəhərlərində ve ilk növbədə Bakıda məskunlaşmışlar.
Erməni dili isə hind-Avropa dillərinin ayrıca q rupunu təmsil edir. Erməni dili Karabağın dağlıq hissəsinin bir neçə rayonunda faaliyet göstermektedir.
Kartvel dil ailəsi Azerbaycan gürcü dili ilə təmsil olunmuşdur. Bu dilin dağıtıcıları xristian ve müsəlman ingiloylardır. Onlar, əsasən, Qax, Zaqatala ve Balakən rayonlarında məskunlaşmışlar.
Azərbaycan Respublika'sının əhalisi mürəkkəb etnik tərkibə malikdir. Burada 000-dən artıq etnosun nümayəndəsi yaşayır.
Ölkənin əsas əhalisini (%00-dən çoxunu) azərbaycanlılar təşkil edir. Bunların sayısı 0 milyon 000 dk (0000-cı ilin əvvəlinə görə) artıqdır. Təxmini hesablamalara görə bu gün dünyada 00 milyondan fazla artı azərbaycanlı yaşar. İran, Gürcüstan ve Dağıstanda yığcam halda yaşayan milyonlarca azərbaycanlı bu yerin qədim sakinləridir. Təkcə İran'da 00 milyon azərbaycanlı yaşar. 00-ci əsrdə indiki Ermənistan ərazisindən dəfələrlə deportasiya olunmuş yüz minlərlə azərbaycanlı da oranın əhalisi idi. MDB city canlı yaşayır.
Azərbaycanlıların dili türk dillərinin cənub-qərb ve yaxud oğuz qoluna yardımdır. Bu dil türk, türkmən, qaqauz ve Kırım tatarlarının dilininə çox yaxındır. Azərbaycan dili tarixən nəinki ölkə daxilində, bütün Qafqazda ve Ön Asiyada yaşayan xalqlar arasında ünsiyyət saxlamaq için bir vasitəçi dil rolü oynamış. 00-cu əsr Avropa və Rusiyanın görkəmli yazıçı ve səyyahları (E. Reklü, A. Bestujev-Marlinski, F. Bodenştedt, M. Lermontov və b.) Azərbaycan dilinin bölgede oynadığı rol barədək fikirlər söyleləmişlər. Rus yazıçısı A. Bestujev-Marlinski yazırdı ki, Cənubi Qafqaz diyarının Azərbaycan dili türkçe dilindən az fərqlənir ve Avropanı dili ilə gəzmək mümkün oldu ğu kimi, bu dillə də bütün Asiyanı başdan-başa gəzmək olar.
Azərbay canlıların ölümkədə yaşayan xalqlar arasında birləşdirici rol oynaması xüsəsasən, Qax, Zaqatala ve Balakən rayonlarında məskunlaşmışlar.
Azərbaycan Respublikasının əhalisi mürəkkəb etnik tərkibə malikdir. Burada 000-dən artıq etnosun nümayəndəsi yaşayır.
Ölkənin əsas əhalisini (%00-dən çoxunu) azərbaycanlılar təşki